İzmir’de Atlı Tramvay’dan, Elektrikli Tramvay’a
2016 Yılı son Köşe yazısı, a 2017 yılının ilk köşe yazısını yazıyordum. Yazımı siyasete değil de, İzmir de 1880 yıllarında Kordonda çalışmaya başlayan ve İzmir ulaşımında çok önemli yeri olan Tramvay, kaldırıldıkta 62 yıl sonra Karşıyaka’da ilk deneme seferi vardı. İzmir Tramvay’ına bir yıl önce ilk defa ben bindim. Başkan Aziz Kocaoğlu ile birlikte gittiğimiz Adapazarı’nda yapımı bitirilen vagona binmiştim. İzmir çok konforlu bir Tramvay vagonuna kavuşacağını söylemiştim…
İzmir caddelerinde tramvaylar ilk kez 1 Nisan 1880 de görünüyorlardı. İzmir’in ilk tramvay hattı ise Konak ile eski ismi Punta (Alsancak) arasında işletmeye açılmıştı. Bu süreçte İzmir de faaliyet gösteren bir diğer önemli hat ise Göztepe ve Konak arasında işleyen tramvaylardı. Bilindiği gibi 19. Yüzyıl ortalarına değin bir sayfiye görünümünde olan Göztepe ve Karataş’ın gelişmesi Mithat Paşa’nın İzmir valiliği döneminde gerçekleşmişti. Göztepe’nin İzmir de önemli bir yerleşim yeri olarak tercih edilmeye başlanmasıyla birlikte, 1880’li yılların başında açılan Göztepe Caddesi, Konak-Karataş ve Göztepe’yi birbirine bağlamaktı. Caddenin işlek olması bu cadde üzerinde tramvay çalıştırma fikrini benimsetti. Bu fırsatı değerlendiren Harenz Kardeşler ve Pierre Giudici, Osmanlı Devleti’ne başvurarak hattın işletme hakkı ve imtiyazını almışlardı...
Bu gelişmelerle, 1885 yılında Göztepe tramvayı, işletmeye açıldı. Başlangıçta tek hat olarak inşa edilmiş, 1906 yılında ise, çift hata dönüştürülmüştü. Tramvay erken saatlerde başladığı seferlerini gece yarısı son seferiyle noktalardı. Rıhtım tramvayları gibi üzeri açık olarak tasarlanan kabinlerde, kadın ve erkekler için oturma bölümleri harem- selamlık olarak düzenlenmişti. 1908 yılına gelindiğinde, Göztepe tramvay hattını işletme yönetimi, aynı zamanda İzmir’’in elektriklenmesi işini de üstlenen Belçikalılara geçmişti. Aynı tarihlerde Göztepe hattının Narlıdere’’ye kadar uzatılması projesine izin çıkmıştı ama bu proje gerçekleşemedi...
Bu hattın uzatılması çalışmaları içerinde sadece 1 km.yi bulan ve İzmir Belediyesi tarafından Göztepe – Güzelyalı hattı bitirildi. Atlı tramvaylar zamanla İzmirlinin kent içi ulaşımında önemli araçlar olmuştu. İmparatorluğun son yılları ve Cumhuriyet’’in ilk yıllarında da atlı tramvaylar kent içi ulaşımın vazgeçilmez öğeleri oldular. Elektriğin bir enerji birimi olarak yaygınlaşmasıyla birlikte tramvaylar da elektrikli hale gelmiş ve 18 Ekim 1928 tarihinden itibaren Güzelyalı-Konak arasında ilk elektrikli tramvaylar çalışmaya başlamıştı. Atlı tramvaylar İzmir’de ömürlerini doldu. Bu gelişmeler doğrultusunda 31 Ekim 1928 tarihinde, atlı tramvaylar kent içinde son seferini yapmışlardı…
Cumhuriyet döneminde İzmir’in gelişmesiyle tramvaylar ulaşımda artık yetersiz kalıyordu. 1932 yılında tramvaylarla birlikte otobüsler de görünür oldular. Otobüslerin bir toplu taşım aracı olarak daha modern ve kullanışlı olması, 1950 yılında İzmir Belediye
Meclisi tramvayların kademeli olarak kaldırılmasını önerdi. 19 Şubat 1952 tarihinde tramvayların tamamen kaldırılmasına dair mazbatayı kabul etmiş, 2 yıllık bir geçiş süreciyle İzmir caddelerinden kesin olarak 7 Haziran 1954 tarihinde tramvaylar kaldırılmıştı…
Belediye Meclisinin kararı ile İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu tam 62 yıl sonra elektrikli Tramvay’ı İzmir’e getirdi. Tramvay’ın vagonları yerli malı. Türk, Kore ortaklığıyla Adapazarı’nda yapılıyor…
İzmir Karşıyaka’da hat imalatlarının yüzde 95'i tamamlanan Karşıyaka tramvayında test sürüşleri başladı. Mavişehir-Bostanlı arasındaki ilk seferin yolcuları İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu ve Medya Temsilcileri olduk. Daha sonra test sürüşlerine katılan Karşıyakalı Vatandaşlar büyük heyecan yaşadı. İzmirlinin 62 yıl önce kaldırılan atlı, elektrikli, iptidai vagonlu Tramvay’ından 62 yıl sonra lüks vagonlu Tramvay’a binmenin sevincini yaşıyordu…
Karşıyaka Tramvay hattı tamamlandıktan sonra hat ve istasyonlar Çiğli’ye kadar uzanacak. Konak Tramvayı ise F.Altay Meydanı-Konak- Halkapınar arasında 12.83 kilometre uzunluğunda ve 20 durakla hizmet verecek. Hat imalatlarının yüzde 35'i tamamlandı. Mustafa Kemal Sahil Bulvarı’nda kara ve deniz tarafı olmak üzere iki ayrı hat olarak Mustafa Kemal Bulvarı Taşıt Alt Geçidi’ne kadar ilerleyecek. 1880 yılarında gelen, 1954 yılında seferlerden kaldırılan Tramvay, Başkan Aziz Kocaoğlu’nun verdiği bir seçim sözüyle İzmir’e geliyor. İzmirliye Tramvay’lı yolculuklar hayırlı olsun…