Yabancı Çalışanların Sosyal Güvenlik Bildirimleri
Engin BİLGİLİ
İzmir Sosyal Güvenlik İl Müdürü
Günümüzde işgücü göçü sürekli olarak yaşanmakta ve yurtdışından ülkemize çalışmak için gelenlerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Ülkemize gelen yabancı uyruklu kişilerin çalışabilmeleri ve bunların sigortalılık bildirimleri için yapılması gereken işlemler hakkında tarafımıza birçok soru iletilmektedir. Bildiğiniz üzere yabancı uyruklu vatandaşlarımızın çalışabilmeleri için öncelikle çalışma izin belgesi almaları gerekmektedir.
Çalışma İzin Belgesi Nasıl Alınır?
Türkiye’de çalışacak yabancıların çalışmalarını izne bağlamak ve bu yabancılara düzenlenecek çalışma izinleriyle ilgili esaslar 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir. İlgili kanun gereğince yabancı uyruklulara çalışma izinleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü tarafından verilmektedir. En az “altı ay” süreli ikamet tezkeresi almış ve bu süresi sona ermemiş olan yabancılar veya bunların işverenleri, başvurularını elektronik ortamda yaparak onaylanan başvurunun barkotlu çıktısını imzalamalı ve kanunda belirtilen diğer belgelerle birlikte Bakanlığa iletmeleri gerekmektedir. Yurtdışından yapılacak başvuruların ise Türkiye Cumhuriyeti temsilciliklerine yapmaları gerekmektedir.
Yabancıların Sigortalı Olarak Çalışması Zorunlu Mu?
Öncelikle yabancı uyruklu kişilerden bir işyerinde hizmet akdiyle çalışanlar 4/a kapsamında (Eski SSK) sigortalı, Ülkemizde ikamet eden ve kendi nam ve hesabına bağımsız çalışan yabancı uyruklular da 4/b (Eski Bağ-Kur) bendine tabi olarak sigortalı sayılmaktadırlar. Ancak kanun sigortalı sayılmayacaklara kısaca iki istisna getirmiştir. Bunlardan ilki; yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler. Diğeri ise; Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan (4/b), yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanların sigortalı sayılmayacakları öngörülmüştür.
Yabancı Çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna Bildirimi Nasıl Yapılmaktadır?
Yabancıları çalıştıran işverenler, çalışma izin belgesindeki izin başlangıç tarihinden itibaren 30 gün içinde, sigortalı işe giriş bildirgesini düzenleyerek kâğıt ortamında, sigortalının yabancı uyruk numarası bulunması halinde ise e-sigorta yoluyla ilgili sosyal güvenlik merkezine göndermesi gerekmektedir. İşverenlerce 30 günlük sürenin bittiği tarihten sonra sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmesi halinde idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca çalışma izin belgelerinin birer örneği Çalışma Gene Müdürlüğü tarafından ilgili sosyal güvenlik merkezine gönderilmektedir. Çalışma izin belgesinde yabancının mesleği, ödenecek ücret, çalışacağı işyeri, adresi gibi bilgiler yer almakta olup yabancıların izin belgesinde belirtilen işyeri ve işveren tarafından yine belgede belirtilen ücret tutarından az olmamak üzere kurumumuza bildirimlerinin yapılıp yapılmadığının kontrolü sağlanmaktadır.
Yabancı Çalışanlar İçin İşverenler Hangi Primleri Öderler?
Yabancı uyruklu sigortalılar, kendi vatandaşlarımız gibi tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışmaktadırlar. Bu nedenle herhangi bir işleme gerek kalmadan genel sağlık sigortası ve işsizlik sigortası hükümlerinden yararlanırlar. Ülkemizde ikamet eden ancak sigortalı olmayan/sayılmayan, yabancı uyruklular ise bir yılı doldurduklarında isterlerse gelir testi yaptırmadan genel sağlık sigortalısı olabilirler. Bu kişilerin gelirleri brüt asgari ücretin iki katı olarak kabul edilir ve bu tutarın %12 si olarak genel sağlık sigortası primi öderler.
(Brüt asgari ücret x 2 x %12)
Ev Hizmetlerinde Yabancı Uyruklu Kişi Çalıştırılabilir mi?
Çalışma izin belgesi olan yabancı uyruklu kişiler ev hizmetlerinde çalıştırılabilir. Bildiğiniz gibi 01.04.2015 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı kanunun ek-9. Madde uygulamasına göre ev hizmetlerinde çalışanlar ayda 10 günden az çalışanlar ile 10 gün ve daha fazla çalışanlar şeklinde ayrılmış ve prim ödemelerine farklı düzenleme getirilmiştir.
4817 sayılı Kanun gereğince yabancılara bir yıl süreli çalışma izni verilmekte olduğundan yabancılar kısmi süreli çalışamamaktadırlar yani gerçek kişi işverenler ay içerisinde 30 günden az olarak yabancı uyruklu kişileri ev hizmetlerinde çalıştıramazlar. Bu nedenle yabancıları çalıştıran gerçek kişi işverenler “EV HİZMETLERİNDE ON GÜN VE DAHA FAZLA ÇALIŞTIRILACAKLARA İLİŞKİN BİLDİRGE” ile Kurumumuza müracaat ederek sigortalıların çalışma iznini de bildirgeye ekleyeceklerdir. Yabancı uyrukluların ev hizmetlerinde 10 günden az süre ile çalıştırıldığının tespiti halinde bunlar hakkında 10 gün ve daha fazla süre ile sigortalı çalıştıran işverenlere ilişkin hükümler uygulanacak ay içinde çalışma gün sayısı 30 gün olarak alınacaktır.