Zelenskiy: Ukrayna ve ABD, Donbas ve nükleer santral hariç barış planının çoğu noktasında anlaştı

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Ukrayna ve ABD'nin Rusya'nın yaklaşık dört yıldır devam eden savaşını sona erdirmeyi amaçlayan bazı kilit konularda uzlaşmaya vardığını, ancak Ukrayna'nın doğu bölgelerindeki toprak kontrolü ve Zaporijya nükleer santralinin yönetiminin çözülmediğini söyledi.

Zelenskiy, ABD'nin 20 maddelik son planını Rus müzakerecilerle paylaştığı sırada konuştu. Ukrayna Devlet Başkanı, Moskova'dan Çarşamba günü bir yanıt beklendiğini söyledi.

Ukrayna'nın doğusunda yer alan ve Donbas olarak bilinen Donetsk ve Luhansk bölgelerinin geleceği, Zelenskiy'nin "en zor nokta" olarak tanımladığı görüşmelerin merkezinde yer alıyor.

Rusya, Kiev'in reddettiği bir ültimatomla Ukrayna'nın Donbas'ta ele geçirmediği toprakları bırakması konusunda ısrar ederek maksimalist taleplerini ileri sürmeye devam ediyor.

Washington uzlaşmayı kolaylaştırmak amacıyla bu bölgelerin serbest ekonomik bölgelere dönüştürülmesini önerdi. Zelenskiy gazetecilere verdiği brifingde, Ukrayna'nın bölgenin askerden arındırılmasını ve istikrarı sağlamak için uluslararası bir gücün varlığını talep ettiğini söyledi.

Avrupa'nın en büyük nükleer santrali olan ve halen Rus işgali altında bulunan Zaporijya Nükleer Santrali'nin (ZNPP) gelecekteki yönetimi de bir başka tartışmalı konu. ABD, Ukrayna ve Rusya ile birlikte, her iki tarafın da işletmede eşit hisseye sahip olacağı bir konsorsiyum öneriyor.

Ancak Zelenskiy, ABD ve Ukrayna arasında, Moskova'ya gideceğini varsayarak Washington'un payını nasıl paylaştıracağına karar vereceği bir ortak girişim önerisiyle karşı çıktı.

Zelenskiy, "Donetsk bölgesi toprakları ve ZNPP konusunda Amerikan tarafıyla bir uzlaşmaya varamadık," dedi. "Ancak pozisyonların çoğunu önemli ölçüde birbirine yaklaştırdık. Prensip olarak, bu anlaşmadaki diğer tüm uzlaşılar bizimle onlar arasında sağlandı."

Zelenskiy, Ukrayna'nın ayrıca Zaporijya enerji santraline bağlı olan işgal altındaki Enerhodar şehrinin askerden arındırılmış bir serbest ekonomik bölge olmasını önerdiğini söyledi. Bu konuda ABD ile 15 saat süren görüşmeler yapıldığını belirtti.

Zelenskiy, tesisin yeniden faaliyete geçmesi için, bitişikteki barajın onarılması da dahil olmak üzere milyarlarca dolarlık yatırıma ihtiyaç olduğunu söyledi.

Serbest ekonomik bölge uzlaşması

Bu iki konu muhtemelen görüşmelerdeki en önemli anlaşmazlık noktaları olmaya devam edecek.

Zelenskiy şunları söyledi: "Ruslar Donetsk bölgesinden ayrılmamızı istiyor ve Amerikalılar bunun 'bir çıkış yolu olmaması' için başka bir çözüm bulmaya çalışıyorlar - çünkü biz ayrılmaya karşıyız - bunun içinde askerden arındırılmış bir bölge veya serbest ekonomik bölge, yani her iki tarafın da taleplerine karşılık verebilecek bir format bulmak istiyorlar."

Taslakta, Ukrayna'nın beş bölgesini kesen temas hattının anlaşma imzalandıktan sonra dondurulması gerektiği belirtiliyor.

Zelenskiy, Ukrayna'nın serbest ekonomik bölge kurulmasına yönelik her türlü girişimin referandumla onaylanması gerektiği yönündeki tutumunun, karar verme yetkisinin nihai olarak Ukrayna halkında olduğunun altını çizdiğini söyledi.

Zelenskiy bu sürecin 60 gün süreceğini ve sürecin ilerleyebilmesi için çatışmaların durması gerektiğini de sözlerine ekledi.

Daha zorlu tartışmalar ise Ukrayna'nın önerisi doğrultusunda geri çekilmek için askerlerin ne kadar uzağa konuşlandırılması gerektiğinin ve uluslararası güçlerin nereye konuşlandırılacağının belirlenmesini içerecek. Zelenskiy ayrıca "insanlar bu sonun bize uygun olup olmadığına karar verebilirler" ifadelerini kullandı.

Taslak ayrıca Rus güçlerinin Dnipropetrovsk, Mykolaiv, Sumy ve Kharkiv bölgelerinden çekilmesini ve anlaşmanın uygulanmasını izlemek üzere temas hattı boyunca uluslararası güçlerin konuşlandırılmasını öneriyor.

Zelenskiy, "Ruslara güven kalmadığı ve verdikleri sözleri defalarca bozdukları için, bugünkü temas hattı fiili bir serbest ekonomik bölge hattına dönüşüyor ve uluslararası güçler ne 'küçük yeşil adamlar' ne de sivil kılığına girmiş Rus askerleri olmak üzere hiç kimsenin herhangi bir kisve altında oraya girmeyeceğini garanti etmek için orada bulunmalıdır" dedi.

Kiev daha önce de Rusya'nın 2014 yılında Ukrayna'nın doğusunu işgal etmesi ve Kırım'ı ilhak etmesinin ardından Moskova ile ateşkes anlaşmaları imzalamıştı.

2014 ve 2015 Minsk anlaşmaları Ukrayna'nın doğusunda derhal ateşkes sağlanmasını, ağır silahların cephe hattından çekilmesini ve Ukrayna hükümetinin Rusya ile olan sınırında kontrolü yeniden sağlamasını öngörüyordu.

İlk anlaşmaya göre Rusya, paralı asker grupları ve askeri teçhizatı da dahil olmak üzere tüm yabancı silahlı oluşumları Ukrayna topraklarından çekecekti; Moskova bu taahhüdünü yerine getirmeyerek 2015'in başlarında asker gönderdi ve bu da ikinci anlaşma olan Minsk II'yi tetikledi.

İki anlaşma da Rusya'nın Şubat 2022'deki geniş çaplı işgalinden önce çöktü.