Makine Masum, Niyet Suçlu: Yapay Zekanın Aynasında İnsan

Makine Masum, Niyet Suçlu:

Yapay Zekanın Aynasında İnsan

MELEK TURAN

İnternetin ve ARPANET’in öncülerinden Prof. Dr. Vint Cerf: ‘tarafsız araçların tehlikesi, onları hangi niyetle kullanan insanda gizli’ demişti.

Yapay zekâ, iyilik için kullanıldığında eğitimden sağlığa insanlık için büyük kazanımlar sunar; ama kötü niyetli sorular ve yasa dışı taleplerle beslendiğinde siber suç, dezenformasyon ve toplumsal çöküntü için vahim bir çarpan haline gelir.

Asıl mesele, ‘yapay zekâ mı tehlikeli, insan mı?’ ikilemi değil; insanın niyetini güvenlik katmanlarıyla denetleyip yönlendirmektir. Eğer kullanıcı kötü amaçlıysa, en akıllı sistem bile tehdit oluşturur. Eğer üretici şirketler gerekli filtreleri, erişim sınırlarını ve etik denetimleri koymazsa, suçun ortağı haline gelir. Tehlike ne sadece insanda ne de sadece makinada; insan niyeti ile teknolojinin kontrolsüz birleşiminde ortaya çıkar.

Stanford, MIT, Oxford gibi üniversiteler ve Center for AI Safety, ‘Statement on AI Risk’ bildirilerinde kötü niyetli kullanım, sistem hataları ve kontrol dışı yayılma gibi risklerin sadece geleceğin senaryoları olmadığını vurguluyor. Marcel Fafchamps (Stanford) gibi akademisyenler, AI sistemlerinin geçmiş önyargıları yeniden üretme tehlikesine dikkat çekerken: ‘AI Risk Repository gibi kaynaklar, riskleri ‘kasıtlı / kasıtsız kullanım’ ve ‘insan tarafı / teknoloji tarafı’ olarak kategorize ediyor.

16-20 yaş arası gençler hem Türkiye’de hem dünyada yapay zekâ araçlarını aktif olarak kullanıyor. ABD’de yapılan araştırmalar, 13-17 yaş arası gençlerin %70’inin en az bir kez AI sohbet botlarıyla etkileşimde bulunduğunu ortaya koyuyor. Türkiye’de TÜBİTAK ve üniversiteler, gençlerin yapay zekâ okuryazarlığını artıracak projeler geliştiriyor, ama erişim hala sınırlı.

Bugün yapay zekanın kaderini belirleyecek olan, onu yasaklamak değil, bilinçli, etik, şeffaf ve sorumlu bir yönetim anlayışıyla kullanıma sokmaktır. İnsan niyeti, her araç için belirleyici faktördür. Yeteneği ne kadar büyük olursa olsun, kontrol mekanizmaları olmadan her teknoloji bir potansiyel tehlike taşır. Yapay zekâ, doğru yönetildiğinde toplum için büyük kazanç; kötü niyetle yönlendirildiğinde ise ciddi büyük bir risk kaynağıdır.