Karadeniz'de yanan ve saldırıya uğrayan iki gemiye dair ne biliniyor?

Karadeniz'de cuma günü insansız deniz aracı (İDA) ile saldırıya uğrayan VIRAT gemisine ikinci kez saldırıldığı öğrenildi.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'ndan cumartesi günü gelen açıklamada, "Gemiye sabah saatlerinde yeniden saldırı gerçekleştirilmiş, sancak bordasında küçük hasar oluşmuştur. Gemide yangın olmadığı raporlanırken, mürettebatın sağlık durumu iyidir. Kurtarma ekipleri herhangi bir kurtarma talebi olmadığı için güvenlik nedeniyle gemiden uzak mesafede beklemektedir. Gemi stabil durumunu korurken, mürettebatın sağlık durumunun iyi olduğu bilgisi alınmıştır," ifadelerine yer verildi.

VIRAT gemisine yönelik ilk saldırıyla eş zamanlı olarak yine Karadeniz'de Rusya’nın Novoroski limanına seyreden KAIROS adlı boş tankerde de patlama meydana gelmişti. Gemideki 25 mürettebat için kurtarma çalışması başlatılmış, çalışmalara Türk ekipler de katılmıştı.

Bakanlık KAIROS'un durumuna dair son gelişmeleri de aktardı. NTV'de yer alan habere göre tankerdeki 25 personelin, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü ekiplerince tahliye edildi.

Kurtarma-12 römorkörü ve Nene Hatun acil müdahale gemisinin gece boyu gemideki yangına müdahale ettiği ve kurtarılan personelin Şile Kovanağzı İskelesi'nde sağlık ekiplerine teslim edildiği belirtilen açıklamada, "Gemide açık güvertede yangın bulunmuyor, kapalı kısımlarda ise söndürme ve soğutma çalışmaları devam ediyor. Çevre birimi uzmanları ve dalgıç ekibi yangının söndürülmesi sonrası yapılacak inceleme için bölgede hazır bekliyor," ifadeleri kullanıldı.

Yetkililere göre soğutma çalışmaları devam ediyor.

Rusya'nın gölge filosunda

Mısır'dan Rusya’nın Novoroski limanına seyreden KAIROS Türkiye kıyılarından 28 mil açıkta yanmaya başlamıştı. Türk denizcilik yetkilileri, ilk olayın "dış etken" sonucu meydana geldiğini açıklamıştı, ama bu dış etkenin ne olduğu henüz bilinmiyor.

Novoroski, Rusya’nın Karadeniz’deki en önemli ham petrol ihraç limanlarından biri; ülkenin ham petrol ve petrol ürünleri ihracatında kritik rol oynuyor.

Liman, son aylarda hem Batı yaptırımları hem de artan güvenlik tartışmalarıyla gündemde. Bu ay limandaki petrol yüklemeleri, bir saldırı sonrasında kısa süreliğine askıya alınmıştı.

Küresel çapta yaptırım ve çatışmaları takip eden War and Sanctions sitesinde göre KAIROS gemisi “gölge filo” (shadow fleet) üyesi olarak tanımlanıyor. Yani, yaptırım altındaki Rus petrolünü taşıdığı ve Batı’nın enerji ambargolarından kaçabilen tankerler grubuna dahil olduğu düşünülüyor.

Gölge filo tankerleri, sigorta, deniz güvenliği ve şeffaflık açısından yüksek risk barındırabilir. Gemilerden bazıları otomatik tanımlama sistemini kapatıp, rotasını gizleyebiliyor veya bayrak değiştirebiliyor.

Gambiya menşeli KAIROS gemisinin sahibi/işleteni ise 2025 itibarıyla resmi kayıtlarda “Alafia Trading Ltd” olarak görünüyor. Bu şirket Batı Asya merkezli Benin'de yer alan bir ticaret firması.

OpenSanctions veritabanı VIRAT gemisini de yaptırım altındaki bir tanker olarak listeliyor; gemi, Rus petrolünün yaptırımları aşarak taşınmasına yardım ettiği iddialarıyla anılıyor.

Özellikle VIRAT’ın geçmişinde çok sayıda bayrak değişikliği, gemi izleme sistemini devre dışı bırakma, limanlar arası ve gemiler arası yük aktarımı gibi gölge filo özellikleri göze çarpıyor.

Geminin kime ait olduğu ve kim tarafından işletildiği konusundaki kayıtlar ise karmaşık ve şeffaf değil. Ancak bu da gölge filo gemilerinin karakteristik bir özelliği.

İki tankerin yaptırım geçmişi

Tankerler, Rusya-Ukrayna savaşının ardından uluslararası yaptırımlara tabi tutulanlar listesinde. Moskova, Rus ham petrolüne yönelik kısıtlamaları aşmak için bu türden eski kargo gemilerini kullanıyor.

OpenSanctions web sitesine göre, ABD bu yılın ocak ayında VIRAT'a yaptırım uyguladı, ardından AB, İsviçre, İngiltere ve Kanada da yaptırımlara katıldı.

AB daha sonra temmuz ayında KAIROS'a da yaptırım açıkladı, ardından İngiltere ve İsviçre'den de aynı adım geldi.

2018 yapımı VIRAT daha önce Barbados, Komorlar, Liberya ve Panama bayrakları altında seyrederken, 2002 yapımı KAIROS ise Panama, Yunanistan ve Liberya bayrakları altında seyretmişti.