Fransız şair Jacques Prevert'in evi yıkılma tehlikesiyle karşı karşıya

Nişli beyaz badanalı duvarlar, kıvrımlı köşeler, parke ve provence-vari karo döşemeler — hepsi Montmartre’ın kalbinde. İçeride bir masa, kitap ve tablo yığınları, duvara iliştirilmiş bir TV reklamı, etrafa saçılmış kalemler ve Brigitte Bardot ile General Charles de Gaulle’ün portreleri.

Ünlü Moulin Rouge kabarenin arkasında, 6 bis Cite Veron adresinde yer alan Jacques Prevert’in dairesi — aydınlık, sade ve bir zamanlar hem şairin ünlü çağdaşlarına hem de isimsiz dostlarına her daim açık olan bu ev — artık yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.

Hafıza için bir savaş

Moulin Rouge kabarenin sahibi olan kurum, kültür dünyasında tartışmalara yol açan bir genişleme projesi kapsamında hem bu daireyi hem de karşısındaki, Fransız müzik yazarı Boris Vian’ın yaşadığı daireyi geri almak istiyor.

Vian'ın torunu Eugenie Bachelot-Prevert, Euronews’e “Bunun tarihe saygı göstermek olduğunu düşünmüyorum,” diyor. Şairin arşivlerini koruyan Bachelot-Prevert, dairenin “bir moloz yığınına dönüşmemesi”, aksine “ziyarete açık ve koruma altında bir mekân haline gelmesi” için destek toplamaya çalışıyor.

Bu amaçla, onun öncülüğünde kurulan Chez Jacques Prevert adlı derneğin başlattığı imza kampanyası şimdiden 36 binden fazla destekçi topladı.

Aynı zamanda, binanın 'tarihi anıt' statüsüne alınması çağrısıyla Fransa Kültür Bakanı Rachida Dati’ye bir açık mektup gönderildi. Mektubun imzacıları arasında Nobel Edebiyat Ödüllü yazar Patrick Modiano, sinemacı Costa-Gavras ve şarkıcı Patti Smith bulunuyor.

Dairenin "kargası". Association "Chez Jacques Prévert"

Mektupta, “Mekânların aşırı turizme teslim edilmesiyle özgünlüğünü yitirmesinden yakınan Parisliler, özellikle de Montmartre sakinleri için, Jacques Prévert’in dairesinin — ve aynı projeye konu olan komşusu Boris Vian’ın dairesinin — ortadan kalkması tamamen anlaşılmaz olurdu,” deniliyor.

Fransa’da 'müze' terimi yasal bir koruma olmadan da serbestçe kullanılabiliyor. Devlet onayı bulunmasa da, şairin Montmartre’daki sığınağını görmek hâlâ mümkün: HelloAsso platformu üzerinden grup ziyareti rezervasyonu yaparak daireyi gezmek mümkün.

Eugenie Bachelot-Prevert, haftada ortalama iki ziyaretçi ağırladığını, zaman zaman da Jacques Prevert’in eserleri üzerine çalışan araştırmacıların randevu talep ettiğini söylüyor.

Moulin-Rouge'a göre 'yıkım' yok

Prevert ailesi binayı 1955 yılından bu yana kiralamakta. Geçtiğimiz eylülde icra memuru aracılığıyla kendisine gönderilen bir mektupla Eugenie Bachelot-Prevert, kira sözleşmesinin 2024 yılı sonunda yenilenmeyeceği konusunda bilgilendirildi. Dairenin boşaltılması için son tarih ise 31 Mart 2026 olarak belirlendi.

Chez Jacques Prevert derneği başkanına göre, Kükreyen Yirmiler’in yıldızı Mistinguett’in sahne aldığı salonun yenilenmesi konuşulsa da, Moulin Rouge yönetimi bu alanlarla tam olarak ne yapmayı planladığını henüz açıklamadı.

Euronews’e konuşan Montmartre kabaresi temsilcisi ise, “Paris’in kültürel hayatında önemli bir figür olmasına rağmen çoğu zaman göz ardı edilen Mistinguett’in mirasını yaşatmayı amaçlayan bir yenileme projesi üzerinde çalışıyoruz,” açıklamasında bulundu.

Moulin Rouge ayrıca, “Bay Prevert ve Boris Vian’ın dairelerinin yıkılmasından hiç söz etmedik,” ifadelerini kullandı.

Moulin-Rouge'un arkasında. André Villers, avec l'autorisation de la famille de Jacques Prévert

Eugenie Bachelot-Prevert, büyükbabasının dairesini "taşıma", içini başka bir yerde yeniden inşa etme fikrini de reddediyor." Bu yanlış olur," diye ısrar ediyor. "Dairenin özgünlüğünü korumak istiyoruz."

'Herkes rahatsız, çünkü bunlar üç Fransız anıtı'

Şairin varisi, Moulin-Rouge'a_"_yakın" olduğunu söylediği Kültür Bakanı ile hiçbir teması olmadığını söylüyor.

"Popüler kültürün" sözcüsü olduğunu iddia eden Rachida Dati, bu yıl "yaratıcılığı desteklemek, bu dünyanın görünürlüğünü ve bilgisini arttırmak" ve son olarak mirasını "tanıtmak " için bir "kabare planı" başlattı.

Planın sahibi Bakanlığa göre, 2026 sonbaharında “bölgesel ve ulusal ölçekte önemli etkinliklerle” gerçekleşecek olan “kabareye adanmış bir sezon” düzenlenecek.

Eugenie Bachelot-Prevert, bu kültürel politikanın meşru olduğunu kabul etmekle birlikte, yetkililerin — bölgeden devlete, merkez belediyesi aracılığıyla — “Fransız mabedini gücendirmemeye” özen gösterdiğine inandığını söylüyor. “Güçlü bir ekonomik aktör,” diyor Bachelot-Prevert.

Paris Belediye Başkanı Rachida Dati ise “Bırakın burayı korusunlar, bırakın [Moulin Rouge ile] arabuluculuk etsinler,” çağrısında bulunuyor.

“Moulin Rouge, Prevert, Vian… Herkesin başı dertte, çünkü bunlar üç Fransız anıtı,” diyor Chez Jacques Prevert derneğinin başkanı.

Kasım ayında Paris Belediye Meclisi tarafından kabul edilen ve Komünist grup tarafından sunulan bir kararda ise başkentin seçilmiş temsilcileri, Devlete “Jacques Prevert’in dairesinin tanınması, yerinde korunması ve Montmartre’ın tarihine, kültürel mirasına uygun şekilde ziyarete açılması için hızla harekete geçilmesi” çağrısında bulundu.

Daire orijinal haliyle korunmuştur. Association "Chez Jacques Prévert"

Euronews'e yanıt veren Kültür Bakanlığı, DRAC Ile-de-France'ın Jacques Prevert'in dairesini tarihi bir anıt olarak korumak için yapılan başvuruyu inceleyeceğini söyledi.

Rue de Valois'da yapılan açıklamada, "Bakanlık [...] bu konuyu yakından takip ediyor: şu anda Jacques Prevert'in mirasçıları, Boris Vian'ın mirasçıları ve Moulin Rouge'un sahipleri ile temas halinde, böylece bu iki ikonik yazarla ilişkili mirasın korunmasını sağlarken kabare projesinin gelişmesine izin verecek bir çözüm bulunabilir" denildi.

Moulin-Rouge ise"hükümet birimleriyle düzenli temas halinde" olduğunu ve Eugenie Bachelot-Prevert ile"çok kısa bir süre içinde" bir toplantı yapılacağını belirtiyor.

Modern bir şair

Antiklerikal ve anarşist bir duruşa sahip olan, Komünistlere yakınlığıyla bilinen ve uzun yıllar toprak sahibi olmayı reddeden Jacques Prévert; “Le cancre”, “Les feuilles mortes”, “Paris at night” ve “Déjeuner du matin” gibi şiirleriyle, ayrıca Marcel Carne’nin kült filmi “Les Enfants du paradis”in senaryosuyla dünya çapında tanınan bir isimdir.

Editions Gallimard Genel Sekreteri Alban Cerisier, Euronews’e yaptığı açıklamada, Prevert’in Eluard ve Char gibi ulusal bir şair olduğunu, ancak 1946’dan bu yana ilk şiir kitabı 'Paroles'un 4,5 milyonu aşan toplam satışı sayesinde Fransız edebiyatında özel bir statüye sahip bulunduğunu söyledi.

Miras koleksiyonunun küratörü, bu rakamın Prevert’in Fransız aile kütüphanelerindeki yerinin ne kadar güçlü olduğunu gösteren olağanüstü bir olgu olduğunu vurguladı.

Cerisier’e göre, şairin kitap ve albümlerinin yıllık satışları hâlen 50 bin civarında seyrediyor; bunların büyük bölümünü ise 'Paroles' oluşturuyor.

Paris ve Akdeniz. Association "Chez Jacques Prévert"

Yayıncı ve tarihçi, Jacques Prevert’in 'varlığının' onun adını taşıyan kütüphane, kültür merkezi ve okulların sayısıyla da hissedildiğini belirtiyor. Euronews’in verilerine göre bu sayı yaklaşık 500.

Alban Cerisier, “Prevert’in şiirleri çocukların sesleri aracılığıyla dolaşıma giriyor ve yaşamaya devam ediyor,” diyor. “Le Cancre”, “En sortant de l’école”, “Page d’écriture”… Aynı durum, şairin sinema için yazdığı efsanevi dizeler için de geçerli.

Jacques Prevert’e yönelik zaman zaman dile getirilen eleştiriler — şiirlerinin sadeliği, aşırı doğrudan bir bağlılık taşıması — bugün onu tam da bu yüzden modern ve önemli kılan özellikler olarak görülüyor.

Uzmanlara göre Prevert’in kalıcı ünü, şiirinin çok ince biçimde bestelenmiş olmasına ve Fransız şiir geleneğine (özellikle Sürrealizme) derin bağlarla bağlı bulunmasına rağmen, insan duygularının sade, özgür ve müzikal bir ifadesini sunmasından kaynaklanıyor.

Eugénie Bachelot-Prevert ise, “okul çocuklarının en sevdiği şair” olmanın ötesinde, 1900 yılında doğan, “savaşı kınayan” ve “20. yüzyılın tüm çılgınlıklarına tanıklık eden” bir adamdan söz ediyor. Prevert’in düşüncesinin “çok güçlü biçimde yankılanan canlılığını” överek, “özgürlük ve farklı bir dünya için” yaptığı çağrının hâlâ geçerli olduğunu vurguluyor.

Jacques Prevert Giacomo Pozzi-Bellini, avec l'autorisation de la famille de Jacques Prévert

Jacques Prevert’in anısının koruyucusu olan torunu, büyükbabasının “asla Araf’a düşmediğini” söylüyor. Ona göre 40 dile çevrilen Prevert, “Fransa’nın ötesinde de önemli bir şair” olmayı sürdürüyor; özellikle de eserlerinin geniş bir okuyucu kitlesine ulaştığı İtalya’da.

Ansa haber ajansının Paris muhabiri Paolo Levi, Euronews’in sorusu üzerine, Prevert’in Alpler’in ötesindeki popülaritesini şu sözlerle açıklıyor: “Prevert, sade ve doğrudan diliyle, özellikle aşk şiirlerinde, çok sayıda İtalyan’ın kalbine dokundu.”

Gazeteci ayrıca, “Bugün genç kuşaklar için hâlâ aynı ölçüde geçerli mi bilmiyorum ama İtalya’da uzun yıllar boyunca, Prevert’in dizelerini ezbere olmasa bile şiirlerini belleğinde taşıyan insanlarla karşılaşmak oldukça yaygındı,” diye ekliyor.

'Parisli'ye bir övgü'

Gallimard’dan Alban Cerisier, Jacques Prevert’in “Fransız ruhundan bir şeyler barındıran, uzun soluklu bir şair, bir klasik” olduğuna inanıyor. Cerisier, onun eserlerinde “özgürlük ve sosyal adalet için vazgeçilmez bir zevk, iktidarlara meydan okuma, protesto ruhu ve elbette hayal gücüyle kelimelerin insan duyarlılığını ve melankolisini ifade etmedeki rolü”nü öne çıkarıyor.

Cerisier’e göre Prevert, yalnızca bir şair değil, aynı zamanda “mekânların — özellikle de Paris’in — ruhunu temsil eden” bir sanatçı.

Cerisier, “Onun şiiri kalbe yakındır; ne akademik ne de kendini beğenmiştir. Coşkuya renk katar. Doisneau’nun fotoğrafları başkent için neyse, onun şiirleri de Paris için odur: muazzam bir insanlıkla dolu, ebedi Parisliye adanmış bir övgü,” diyor.

Ve sözlerini şöyle tamamlıyor: “Paris, Prevert’in onun hakkında söyledikleri olmadan tam anlamıyla Paris olmazdı.”