Bulgaristan'da yolsuzluk karşıtı protestolar: 57 kişi gözaltına alındı

Bulgaristan genelinde on binlerce kişi çarşamba günü, geniş çaplı yolsuzluk iddiaları nedeniyle Başbakan Rosen Zhelyazkov’un merkez sağ hükümetinin istifasını talep etmek üzere protestolara katıldı.

Başkent Sofya’da protestocular, parlamento, hükümet ve cumhurbaşkanlığı binalarının bulunduğu merkezi bir meydanda toplandı. Haberlere göre protestocular, lazer ışıklarıyla parlamentonun cephesine “İstifa”, “Mafya Dışarı” ve “Adil Seçimler İçin” yazılarını yansıttı.

Euronews Bulgaria’nın bildirdiğine göre, protestolar büyük ölçüde barışçıl geçse de Sofya’da 57 kişi gözaltına alındı.

Sofya Emniyet Müdürü Lyubomir Nikolov, MRF (Hak ve Özgürlükler Hareketi) genel merkezi önünde saldırgan gençlerin gözaltına alındığını söyledi.

Polis, bu kişilerin gerçek protestocular değil “provokatörler” olduğunu belirtti ve gözaltına alınanlardan birinin üzerinde 10 bin leva (5 bin 100 euro), bir diğerinin üzerinde ise yaklaşık bin 500 euro bulunduğunu açıkladı.

Medyanın drone görüntülerine dayanan tahminlerine göre göstericilerin sayısı 100 bini aştı, bazı kaynaklar ise Sofya’da 150 bine yakın kişinin toplandığını bildirdi.

Sofya’daki üniversite öğrencileri de protestolara katıldı. Organizatörler, katılımın geçen hafta 50 binden fazla kişiyi bir araya getiren gösterileri de geride bıraktığını açıkladı.

Ülke genelinde 25’ten fazla büyük şehirde de protestolar düzenlendi. Bu. şehirler arasında Filibe (Plovdiv), Varna, Veliko Tarnovo ve Razgrad da vardı.

Filibe'de birkaç bin kişi Saedinenie Meydanı’nda toplanarak büyük Bulgar bayrakları salladı ve hükümet karşıtı pankartlar taşıdı.

Burgas’ta da belediye binası önünde toplanan yaklaşık 10 bin kişi taleplerini skeçler ve videolarla dev ekrana yansıtarak sundular.

Yurt dışındaki Bulgarlar da çarşamba günü Brüksel, Londra, Berlin, Viyana, Zürih ve New York’ta dayanışma gösterileri düzenledi.

Talepler arasında hükümetin istifası ile daha iyi yaşam ve çalışma koşulları yer alıyor.

Gösteriler, hükümetin 2026 bütçe teklifinin geçen hafta yol açtığı huzursuzluğun ardından geldi. Söz konusu teklif, daha yüksek vergiler, artan sosyal güvenlik primleri ve harcama artışları içeriyordu.

Hükümet, yoğun tepkilerin ardından tartışmalı bütçe tasarısını geri çekti.

Oligark etkisine yönelik endişeler

Protestocuların öfkesinin merkezinde, hak ve özgürlükler hareketi DPS’nin önde gelen ismi olan Bulgar siyasetçi ve oligark Delyan Peevski bulunuyor. DPS, ülkedeki azınlık koalisyon hükümetine dışarıdan destek veriyor.

Peevski, Haziran 2021’de ABD tarafından Küresel Magnitsky İnsan Hakları Sorumluluk Yasası kapsamında yolsuzluk suçlamalarıyla yaptırıma uğradı.

ABD Hazine Bakanlığı, Peevski’nin “nüfuz ticareti ve rüşvet kullanarak kendisini kamu denetiminden koruduğunu ve Bulgar toplumundaki kilit kurumlar ile sektörler üzerinde kontrol kurduğunu” belirtti. İngiltere de Şubat 2023’te Peevski’ye yaptırım uyguladı.

Peevski, ABD yaptırımlarından önce Bulgaristan’ın en çok okunan gazetelerine sahipti ve ülkenin medya ortamının önemli bir bölümünü kontrol ediyordu.

Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), 2018’de Peevski’nin “medya, siyaset ve oligarklar arasındaki yolsuzluk ve işbirliğinin vücut bulmuş hâli” olduğunu ifade etmişti.

Muhalifler, Peevski’nin hükümet politikasını oligark çıkarlarına göre şekillendirdiğini savunuyor.

Eleştirmenlere göre gerçek güç paylaşılımı, eski Başbakan Boyko Borisov ile Peevski arasında yürütülüyor ve bu durum Peevski’nin kabine üzerinde büyük nüfuza sahip olduğu algısını pekiştiriyor.

GERB lideri Borisov, 2009’dan bu yana üç kez başbakanlık yaptı; 2013’te enerji maliyetleri ve yolsuzluk nedeniyle patlayan protestoların ardından istifa etti, 2020–2021’deki yolsuzluk karşıtı gösteriler sırasında hükümeti yeniden düştü.

DPS resmî olarak koalisyonda yer almasa da parlamentodaki oyları hükümetin ayakta kalması için kritik öneme sahip. Peevski’nin istifasını isteyenler, bunun kendisine ülkedeki tüm karar alma süreçlerini fiilen kontrol etme imkânı verdiğini savunuyor.

Protesto organizatörleri, Peevski’ye gönderme yapmak için “Divan, Divan” yazılı büyük sarı bir koltuk gibi sembolik objeler sergiledi.

Bu ifade, Peevski’nin partisinden milletvekili Bayram Bayram’a gönderme yapan kelime oyununa dayanıyor (Bulgarcada divan “koltuk” anlamına geliyor). Göstericiler ayrıca ITN lideri Slavi Trifonov’a hükümete verdiği desteği çekme çağrısı yaptı.

'Kabineye güvensizlik oyu'

Muhalefet koalisyonu Değişimi Sürdürüyoruz – Demokratik Bulgaristan, çarşamba günü hükümete karşı güvensizlik oylaması çağrısında bulundu. Bu, muhalefetin altıncı güvensizlik girişimi olacak ve oylama perşembe günü yapılacak.

Siyasi olarak sol çizgide yer alan Cumhurbaşkanı Rumen Radev, Facebook’ta yaptığı paylaşımda çarşamba günkü protestoların “kabineye karşı bir güvensizlik oylaması” niteliği taşıdığını yazdı.

Radev, milletvekillerini “halkı dinlemeye” ve Perşembe günü yapılacak oylamada “özgür iradenin onuru ile bağımlılığın utancı arasında bir seçim yapmaya” çağırdı.

Bulgaristan, 1 Ocak’ta levden euroya geçerek Euro Bölgesi'nin 21’inci üyesi olmaya hazırlanıyor.

Haziran ayında, Bulgaristan Maliye Bakanlığı tarafından yaptırılan bir araştırma, halkın yüzde 46,8’inin euroya geçişe karşı çıktığını, yüzde 46,5’inin ise desteklediğini ortaya koydu.